«Αν όλα τα παιδιά της γης πιάναν γερά τα χέρια κορίτσια, αγόρια στη σειρά και στήνανε χορό. Ο κύκλος θα γινότανε πολύ πολύ μεγάλος και ολόκληρη τη γη μας θα χώραγε θαρρώ…». Ανήκω σε αυτή τη γενιά που τα πρώτα τραγούδια που έμαθα να λέω και λάτρεψα σαν παιδί ήταν το “Αν όλα τα παιδιά της γης πιάναν γερά τα χέρια” του Έλληνα ποιητή Γιάννη Ρίτσου. Κάτω από ένα γαϊτανάκι στήναμε χορό, κορίτσια και αγόρια στη σειρά, τραγουδώντας αυτούς τους υπέροχους στίχους. Από όσο θυμάμαι τον εαυτό μου δεν υπήρξε για εμένα μεγαλύτερο αίσθημα οικουμενικότητας και παγκόσμιας αλληλεγγύης. Αισθανόμουν ότι ολόκληρος ο κόσμος μου ανήκει και ότι εγώ ανήκω σε αυτόν. Για εμένα δεν υπήρχε θάνατος. Έβλεπα μια διάφανη, καθαρή ζωή μπροστά μου και μόνον. Ήμουν ένας μικρός πολίτης του κόσμου.
Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε. Όσα κοστίζουν μια δραχμή για άλλους κοστίζουν μια ζωή, μας λέει ο ποιητής, και βγάλε εσύ το συμπέρασμα που θέλεις μόνος σου. Έτσι και η έννοια της παγκοσμιοποίησης έφυγε από το πεδίο του οικουμενικού ανθρώπου που γνώρισα ως παιδί και πέρασε σε αυτό του οικουμενικού εμπορίου και οικονομίας. Όχι μόνον ο ανθρωπισμός αλλά ακόμα και η πολιτική σήμερα έρχεται σε δεύτερη ή και τρίτη μοίρα πίσω από το διεθνές εμπόριο και τη γεωπολιτική.
Δυστυχώς, η σημερινή παγκόσμια πραγματικότητα δε σταματάει εδώ. Ο Πέτρος Μάρκαρης στο καινούριο του μυθιστόρημα με τίτλο «Offshore» την περιγράφει πολύ γλαφυρά. Γράφει: «Υπάρχουν το λευκό και το μαύρο χρήμα. Το λευκό χρήμα είναι νόμιμο, το μαύρο παράνομο. Έχουν όμως ένα κοινό σημείο, που τα ενώνει… Η αδιαφάνεια. Και το λευκό και το μαύρο χρήμα είναι το ίδιο αδιαφανή και κανείς δεν ενδιαφέρεται να μάθει την προέλευση του. Αν αύριο αγοράσω ένα πακέτο μετοχών και σπρώξω σε άνοδο το χρηματιστήριο της Αθήνας, κανείς δε θα ρωτήσει πως απέκτησα τα χρήματα για να αγοράσω τις μετοχές. Όλοι θα πανηγύριζαν για την άνοδο του χρηματιστηρίου. Και αν αύριο πάλι αποφασίσω να ξεπουλήσω τις μετοχές μου και να σπρώξω σε πτώση το χρηματιστήριο, πάλι κανείς δε θα ρωτήσει που πήγα τα λεφτά μου, είτε είναι λευκά είτε μαύρα. Υπάρχει εξάλλου και ένα άλλο σημείο, εκτός από την αδιαφάνεια, που ενώνει το λευκό με το μαύρο χρήμα. Είναι οι παράδεισοι του αδιαφανούς χρήματος». Περικλείεται δε στο μότο του Paul Newman από την ταινία «Το χρώμα του χρήματος», «money won is twice as good as money earned».
Σήμερα χορεύουμε πάλι κάτω από ένα γαϊτανάκι, του λευκού και του μαύρου χρήματος όμως αυτή τη φορά. Η ζωή έγινε αδιαφανής και καλά κρυμμένη σε εξωχώριους «παραδείσους» και ο θάνατος… Στα αυτιά της πλειονότητας των σημερινών ανθρώπων έρχεται η φράση του Μονταίν, «νιώθω σαν ο θάνατος να με έχει σταθερά πιασμένο στα νύχια του. Όπως και αν φερθώ, είναι μονίμως παρών». Ζωή και θάνατος μαζί, κινούνται κάτω από αυτό το γαϊτανάκι χρήματος, με μόνιμο σχεδόν νικητή τον δεύτερο.
Η ανθρωπότητα έχει βιώσει πολλά τα τελευταία χρόνια αλλά η σημερινή κρίση δεν μοιάζει με καμία άλλη. Η ψήφος του Ηνωμένου Βασιλείου για Brexit ήταν εν μέρει σύμπτωμα της ανησυχίας των Βρετανών σχετικά με τις «φιλελεύθερες» πολιτικές της ΕΕ στην ανεξέλεγκτη πλέον ροή μετανάστευσης. Στενόμυαλες και ανοικτά ευρωσκεπτικιστικές κυβερνήσεις έχουν ξεφυτρώσει σε πολλά μέρη της Ευρώπης. Η λαϊκή αγανάκτηση, για τις πολιτικές λιτότητας της ηγεσίας της ΕΕ, συνεχίζεται. Ο ιερός πόλεμος έχει ενταθεί και όλη η Ευρώπη ζει πλέον με το φόβο της τρομοκρατίας. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει μια αυξημένη πιθανότητα διάλυσης της Ένωσης μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Σε διάφορες περιοχές της Μέσης και Άπω Ανατολής ο πόλεμος δεν λέει να κοπάσει και οι χώρες της Βόρειας Αφρικής είναι ακόμα ευάλωτες σε εμπόλεμη κατάσταση. Η Λατινική Αμερική βράζει από κοινωνικές εντάσεις. Δικτάτορες κάνουν τακτικές πυρηνικές δοκιμές και η αναβίωση του ψυχρού πολέμου είναι πλέον μη αναστρέψιμη αλλά και πιο τρομακτική από ποτέ.
Φιλοσοφικά μιλώντας, η αρχή και το τέλος είναι είτε Δύο μαζί είτε Ένα, ο θάνατος είναι ίδιος με τη γέννηση. Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος του 6ου αιώνα π.Χ., Παρμενίδης μας λέει, «μου είναι αδιάφορο από που θα αρχίσω γιατί εκεί θα επανέλθω πάλι». Τίποτα δεν είναι σταθερό, λέει ένας άλλος αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος που έζησε τον 6ο με 5ο π.Χ. αιώνα, ο Ηράκλειτος, ο κόσμος είναι συνεχώς μεταβαλλόμενος, βρίσκεται σε διαρκή εσωτερικό πόλεμο και διαρκή ροή. Κατά τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο του 5ου αιώνα π.Χ., τον Εμπεδοκλή, τα πάντα έχουν δημιουργηθεί από φωτιά και θα διαλυθούν σε φωτιά. Η ανθρώπινη ιστορία, σε σχέση με την πεπερασμένη ανθρώπινη ζωή είναι άχρονη, άπειρη. Η κατανόηση της ιστορίας στην αρχαιότητα είναι ταυτισμένη με την κυκλική κίνηση και όχι με τον εσχατολογικό προσανατολισμό.
Στην αρχαιότητα η Μοίρα δεν ήταν μια αλλά τρεις. Η πρώτη Μοίρα, η Κλωθώ, «αυτή που κλώθει», συμβολίζει το παρόν, η Λάχεσις το παρελθόν, το ξετυλίγει, (καθορίζει τι θα «λάχει» στον καθένα, εξ ού και λαχείο), ενώ η τρίτη, η Άτροπος το κόβει, όταν έρθει η ώρα και συμβολίζει το μέλλον. Τύχη και Μοίρες, λοιπόν. Ο Γάλλος ιστορικός, θεολόγος και επίσκοπος, Jacques-Bénigne Bossuet, από τον 17ο αιώνα μ.Χ. μας λέει, «για αυτό όλοι, όσοι κυβερνούν, βρίσκονται κάτω από την εξουσία μιας ανώτερης δύναμης. Κάνουν περισσότερα ή λιγότερα από όσα προτίθενται, και οι βουλές τους πάντοτε είχαν τα απρόβλεπτα αποτελέσματα. Ούτε ελέγχουν το τι κληροδοτούν οι παρελθούσες περίοδοι στα ανθρώπινα πράγματα ούτε μπορούν να προβλέψουν ποια πορεία θα ακολουθήσει το μέλλον. Πολύ λιγότερο μπορούν να το επηρεάσουν… Ελάχιστα μπορούσε να φανταστεί ο Αλέξανδρος πως μοχθούσε για τους αξιωματούχους του ή πως με τις κατακτήσεις του κατέστρεφε τον οίκο του… Όταν οι Καίσαρες κολάκευαν τους στρατιώτες τους, δεν είχαν την πρόθεση να βάλουν αφεντικά στους διαδόχους τους και στην αυτοκρατορία. Με έναν λόγο, δεν υπήρχε ανθρώπινη εξουσία που να μην εξυπηρέτησε, είτε το ήθελε είτε όχι, σχέδια διαφορετικά από τα δικά της.»
Στη κινηματογραφική ταινία «Chinatown» βρίσκουμε τη διάσημη ατάκα του John Huston όταν λέει στον Jack Nicholson ότι «οι πολιτικοί, τα άσχημα κτήρια και οι πόρνες γίνονται σεβαστά αν διαρκέσουν αρκετά». Χάρισμα ή Κατάρα; Ένα χάρισμα μπορεί κάλλιστα να μετατραπεί σε μια κατάρα. Εδώ που φτάσαμε δε μένει παρά να ευχηθούμε να συμβεί το αντίστροφο, να μετατρέψουμε τη σημερινή κατάρα σε χάρισμα.
Loading ...