Ángel Ubide
Η προ-κρίσης συναίνεση ήταν, και παραμένει, πολύ ισχυρή – η νομισματική πολιτική θα διαχειρίζεται τον επιχειρηματικό κύκλο, ενώ η δημοσιονομική πολιτική θα επικεντρωθεί αποκλειστικά στη βιωσιμότητα του χρέους. Ωστόσο, σε έναν κόσμο μηδενικών επιτοκίων η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να συμβάλει στην στήριξη της συνολικής ζήτησης και την προστασία από κινδύνους αποπληθωρισμού. Αυτή η στήλη περιγράφει τρεις τρόπους με τους οποίους μια καλά σχεδιασμένη επεκτατική δημοσιονομική πολιτική μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση των οικονομικών αποτελεσμάτων.
Η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική επιστρέφει στη μόδα. Σύμφωνα με το Bloomberg, ο αριθμός των ειδήσεων με τη λέξη-κλειδί «δημοσιονομικό έναυσμα» εκτοξεύτηκε φέτος το καλοκαίρι σε επίπεδα που δεν έχουμε δει από το 2008. Και αυτά δεν είναι μόνο λόγια. Η δημοσιονομική πολιτική βρίσκεται σε διέγερση σε ορισμένες χώρες. Ο Καναδάς άνοιξε το δρόμο μετά την εκλογή του πρωθυπουργού Τρουντό, και η Ιαπωνία ανακοίνωσε πρόσφατα μια μεγάλη πολυετή δέσμη δημοσιονομικών μέτρων. Σιγά-σιγά, η δημοσιονομική πολιτική έχει αρχίσει να συμβάλει θετικά στην ανάπτυξη ακόμη και στις ΗΠΑ και στην Ευρωζώνη, μετά από πολυετή λιτότητα. Οι πρόσφατες δηλώσεις της G20 περιέχουν μια εκδοχή της πρότασης, «Θα χρησιμοποιήσουμε με ευελιξία τη δημοσιονομική πολιτική».
Τι σημαίνει «χρήση δημοσιονομικής πολιτικής με ευελιξία»; Θα έπρεπε να είναι προφανές, αλλά δεν είναι. Ο λόγος που δεν είναι προφανές είναι ότι υπάρχει ένα ισχυρό ιδεολογικό στερεότυπο στην οικονομική πολιτική που έχει οδηγήσει σε μια πολύ ασύμμετρη άποψη για τη δημοσιονομική πολιτική. Η προ-κρίσης συναίνεση σχετικά με τη χρήση και το πεδίο της δημοσιονομικής πολιτικής ήταν πολύ ισχυρή, και παραμένει ισχυρή μέχρι σήμερα. Η νομισματική πολιτική θα διαχειρίζεται τον επιχειρηματικό κύκλο, ενώ η δημοσιονομική πολιτική θα επικεντρωθεί αποκλειστικά στη βιωσιμότητα του χρέους. Σε αυτόν τον κόσμο, η δημοσιονομική πολιτική ήταν ασύμμετρη. Ένα μικρότερο έλλειμμα και μια μικρότερη αναλογία χρέους / ΑΕΠ ήταν πάντα καλύτερη. Αυτός ήταν ένας κόσμος ανάπτυξης δυνατοτήτων, πληθωρισμού σε ή πάνω από τον στόχο, και θετικών ονομαστικών και πραγματικών επιτοκίων. Αυτή ήταν η Μεγάλη Μετριοπάθεια. Ο κόσμος αυτός δημιούργησε οικονομικούς κανόνες, όπως το Σύμφωνο Σταθερότητας της Ευρωζώνης, και πολλές εφευρέσεις που οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν σήμερα.
Το πρόβλημα είναι ότι παραμένουμε αγκυροβολημένοι στο παρελθόν, και θα συνεχίζουμε να εφαρμόζουμε σήμερα τους ίδιους προ-κρίσης κανόνες και εφευρέσεις για τη δημοσιονομική πολιτική, αγνοώντας το γεγονός ότι δεν ζούμε πλέον σε αυτόν τον κόσμο. Ζούμε σε έναν κόσμο συνεχούς ανεπάρκειας ζήτησης, πολύ χαμηλού πληθωρισμό, και ουδέτερων πραγματικών επιτοκίων που είναι πιθανό να είναι μηδενικά ή ακόμη και αρνητικά.
Και αυτός ο νέος κόσμος έτσι αναμένεται να συνεχιστεί. Κοιτάζοντας μακριά στο μέλλον, οι χρηματοπιστωτικές αγορές αναμένουν συνέχιση της πολιτικής των πολύ χαμηλών επιτοκίων. Για παράδειγμα, το Σχήμα 1 δείχνει το πραγματικό 10ετές επιτόκιο, της τελευταίας δεκαετίας στις ΗΠΑ. Έχει μειωθεί σημαντικά, από περίπου 2,5% την περίοδο 2004-2007 σε περίπου 0% σήμερα. Και το σχεδιάγραμμα είναι παρόμοιο και στις υπόλοιπες οικονομίες των G7. Οι αγορές θα μπορούσαν με βεβαιότητα να είναι λάθος. Αλλά αυτή η τιμολόγηση συνεπάγεται ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα μηδενικών πραγματικών επιτοκίων, μια μάλλον θλιβερή προοπτική.
Σε αυτόν τον κόσμο των μηδενικών επιτοκίων, η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να συμβάλει στην στήριξη της συνολικής ζήτησης και την προστασία από αποπληθωριστικούς κινδύνους. Η νομισματική πολιτική από μόνη της δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Είναι πιθανό ότι η ελαστικότητα της ζήτησης σε σχέση με τα επιτόκια ενδέχεται να έχει μειωθεί. Μια αυξημένη αποστροφή για το χρέος, και μια πτώση στην εμπιστοσύνη ότι η νομισματική πολιτική από μόνη της μπορεί να αποκαταστήσει την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό, θα μπορούσε να είναι εμπόδιο στην αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής. Το παλιό πλαίσιο δεν ισχύει πλέον.
Αν εφαρμόσουμε το παλιό πλαίσιο στην σημερινή πραγματικότητα, αν δεν καταφέρουμε να τονώσουμε την οικονομία, κινδυνεύουμε η υστέρηση να μετατρέψει την πιεστική αδυναμία στη ζήτηση σε χαμηλότερα ποσοστά ανάπτυξης, όπως αναφέρει ο Blanchard (2015). Σε αυτόν τον κόσμο των μηδενικών επιτοκίων, η συσταλτική δημοσιονομική πολιτική μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερους, όχι χαμηλότερους, δείκτες χρέους / ΑΕΠ.
Μια καλά σχεδιασμένη επεκτατική δημοσιονομική πολιτική μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση των οικονομικών αποτελεσμάτων με τρεις τρόπους.
- Πρώτον, μπορεί να ενισχύσει την ανάπτυξη μέσα από πολυετή πακέτα δημόσιων επενδύσεων που αυξάνουν την παραγωγικότητα.
Ο πολυετής χαρακτήρας των δημόσιων επενδύσεων θα συμβάλει στην αξιόπιστα αυξάνοντας τις προσδοκίες για ανάπτυξη και πληθωρισμό. Οι δημόσιες επενδύσεις δεν θα πρέπει να περιοριστούν μόνο σε τούβλα και κονιάματα. Μπορεί να είναι κάτι που χρειάζεται μια χώρα όπως επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο και δαπάνες για τη στήριξη εκείνων που έβγαλαν εκτός αγοράς οι μεταρρυθμίσεις. Με τα ποσοστά των μακροπρόθεσμων επιτοκίων στο μηδέν, υπάρχουν σίγουρα πολλές μακροπρόθεσμες δημόσιες επενδυτικές ευκαιρίες που μπορούν να προσφέρουν θετικές αποδόσεις και την ενίσχυση της δυνητικής ανάπτυξης. Επιπλέον, σε μια εποχή υπερβολικής αποστροφής προς τον κίνδυνο, η ανάληψη κινδύνων μέσω των δημοσίων επενδύσεων μπορεί να γίνει ο καταλύτης για τις ιδιωτικές επενδύσεις και να απελευθερώσει έναν ενάρετο κύκλο. Περισσότερο θα πλημυρίσει τις ιδιωτικές επενδύσεις, παρά θα τις εκτοπίσει. Με πολύ χαμηλά επιτόκια, ο πολλαπλασιαστής της δημοσιονομικής πολιτικής είναι πιθανό να είναι πολύ μεγάλος. Όπως υποστηρίζουν οι DeLong και Summers (2012), οι δημόσιες επενδύσεις που ενισχύουν το αναπτυξιακό δυναμικό είναι αυτοχρηματοδοτούμενες.
- Δεύτερον, μπορεί να βοηθήσει η νομισματική πολιτική να γίνει πιο αποτελεσματική από την αύξηση της προσφοράς των κρατικών ομολόγων και την αύξηση του πραγματικού επιτοκίου ισορροπίας.
Με ένα πολύ χαμηλό ουδέτερο πραγματικό επιτόκιο, οι κεντρικές τράπεζες θα έπρεπε να αγοράσουν μεγάλες ποσότητες κρατικών ομολόγων για να μειώσουν τα μακροπρόθεσμα ποσοστά των επιτοκίων στο μηδέν, ή ακόμη και κάτω από αυτό, έτσι ώστε να παρέχουν μεγάλο κίνητρο. Αυτές οι αγορές της κεντρικής τράπεζας βρίσκονται απέναντι στον περιορισμό ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θέλουν να διατηρήσουν κάποιες θέσεις σε ομολόγα με θετικές αποδόσεις και είναι απρόθυμες να τα πουλήσουν, δημιουργώντας μια επίδραση σοβαρής σπανιότητας που ενεργοποιεί ένα φαύλο κύκλο με όλο και χαμηλότερα επιτόκια και επίπεδες καμπύλες απόδοσης. Η πρόσφατη αλλαγή στη στρατηγική από την Τράπεζα της Ιαπωνίας, εγκαταλείποντας το στόχο της για αγορές περιουσιακών στοιχείων και επικεντρώνοντας την προσοχή της στα επιτόκια, είναι παράδειγμα για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι κεντρικές τράπεζες στο να κρατήσουν την απαραίτητη νομισματική προσαρμογή. Μια δημοσιονομική επέκταση, εκτός από την τόνωση της ζήτησης, θα αύξανε την προσφορά κρατικών ομολόγων ελαττώνοντας τη σπανιότητα (βλέπε επίσης τη συζήτηση στην Caballero 2015). Η μείωση της παγκόσμιας αποταμίευσης, θα αυξήσει επίσης το πραγματικό επιτόκιο ισορροπίας, ενισχύοντας το κίνητρο που παρέχεται από τη νομισματική πολιτική.
- Τρίτον, μπορεί να συμβάλει στη μείωση των εισοδηματικών ανισοτήτων.
Η στρατηγική που εστιάζει μόνο στη νομισματική πολιτική για τη στήριξη της ζήτησης μπορεί να έχει συμβάλει, περιθωριακά, στην πρόσφατη αύξηση της ανισότητας, όταν ο κύριος μηχανισμός μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής δεμένος στο μηδέν οδηγεί στην ανατίμηση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων, η οποία ωφελεί δυσανάλογα τους κατόχους περιουσιακών στοιχείων. Η αύξηση του εισοδήματος από την απασχόληση υπήρξε σταθερή σε αυτή την ανάκαμψη, αλλά ήταν ένας συνδυασμός σταθερής δημιουργίας θέσεων εργασίας και στασιμότητας των μισθών. Υπάρχει ο κίνδυνος ότι οι οικονομίες πέφτουν στην παγίδα ανάπτυξης μέσω χαμηλών μισθών, όπως συνέβη στην Ιαπωνία κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών. Ένα καλά σχεδιασμένο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων θα μπορούσε να δημιουργήσει υψηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και να ενισχύσει την παραγωγικότητα. Σε συνδυασμό με την επέκταση των εισοδηματικών πολιτικών, όπως το ΔΝΤ συστήνει στην Ιαπωνία στο άρθρο IV της έκθεσης για το 2016, θα οδηγήσει στην αύξηση της ανάπτυξης των μισθών, στη μείωση των ανισοτήτων και στην πολιτική στήριξη για μεταρρυθμίσεις (βλέπε, για παράδειγμα, τις προτάσεις Enderlein, Letta 2016).
Μια τυπική κριτική της παρούσας πρόσκλησης για την ενεργό δημοσιονομική πολιτική είναι ότι δεν υπάρχει χώρος για δημοσιονομική πολιτική, ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη. Αυτή είναι μια αμφισβητήσιμη άποψη, δεδομένης της αυξημένης ζήτησης για κρατικά ομόλογα που ωθεί τα μακροπρόθεσμα επιτόκια να καταγράφουν ποσοστά σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ. Και, σε κάθε περίπτωση, είναι καιρός να δημιουργήσουμε το δημοσιονομικό χώρο, επιταχύνοντας τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής δημοσιονομικής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένων των ευρωομολόγων (βλέπε τις συζητήσεις στο Ubide 2015, 2016).
Η παρούσα πρόσκληση για μια πιο ενεργή δημοσιονομική πολιτική δεν είναι μια πρόσκληση για δημοσιονομική ανευθυνότητα. Είναι ένα κάλεσμα να σπάσει η επίδραση της ιδεολογικής στήριξης της Μεγάλης Μετριοπάθειας που δημιουργεί μια ασύμμετρη προκατάληψη εναντίον της δημοσιονομικής πολιτικής. Αυτή η ανάγκη για συμμετρία στη δημοσιονομική πολιτική ώστε να στηριχθεί η νομισματική πολιτική δεν είναι ντεμοντέ κεϋνσιανισμός, που παρουσιάζεται σε μια πληθώρα θεωρητικών πλαισίων, όπως η δημοσιονομική θεωρία του επιπέδου των τιμών (Sims 2016). Μόλις η ανάπτυξη και ο πληθωρισμός με ένα βιώσιμο τρόπο πάρουν μπροστά, θα έρθει η ώρα για δημοσιονομική εξυγίανση. Αλλά, προς το παρόν, με τα επιτόκια να παραμένουν πολύ χαμηλά για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να είναι η κύρια οικονομική πολιτική για τη στήριξη της ανάπτυξης στο εγγύς μέλλον.
Πηγή: Voxeu
Loading ...