Ζωή Κωνσταντοπούλου: “Πρέπει να αναζητήσουμε στη γεμάτη μας ψυχή τις δυνάμεις για να προχωρήσουμε, όχι κουβαλώντας ένα άδειο κιβώτιο, αλλά δίνοντας ουσιαστικό περιεχόμενο ανθρωπισμού, δημοκρατίας, ελευθερίας, δικαιωμάτων και αξιοπρέπειας στις ζωές μας”
Η Ζωή Κωνσταντοπούλου σε μια ένθερμη και ουσιαστική συζήτηση με το κοινό που ξεπέρασε τις δύομιση ώρες, μετά την παράσταση “Το Κιβώτιο” που είναι βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Άρη Αλεξάνδρου, στο Studio Μαυρομιχάλη.
“Όταν διάβασα “Το Κιβώτιο” στην εφηβεία μου”, είπε στην εισήγησή της η Ζωή Κωνσταντοπούλου, “δεν σκέφθηκα ποτέ, ούτε φαντάστηκα ότι θα ζούσαμε περιόδους που τόσο ευθέως θα μας παρέπεμπαν σε αυτήν την εποχή, σε αυτήν την εξιστόρηση. Που τόσο ευθέως θα μας δημιουργούσαν συνειρμούς για το αδειανό κιβώτιο. Για το κιβώτιο που κουβαλά ο ήρωας του έργου του Άρη Αλεξάνδρου έχοντας την πεποίθηση ότι εκτελεί ένα υψηλό καθήκον, μια υψηλή αποστολή για την οποία δε χωρούν ερωτήσεις, δε χωρούν δισταγμοί, δε χωρούν αμφιβολίες. Και επιλέγει να υπηρετήσει αυτήν την αποστολή χάνοντας στο δρόμο την αναφορά του στην υπέρτατη αξία που είναι ο άνθρωπος. Κυανίζουν, εκτελούν έναν προς έναν τους συντρόφους του. Για να φθάσει ο ήρωας στο τέλος να απευθύνεται στον ανακριτή του – δεν ήταν κομμάτι του έργου – αλλά έτσι ξεκινά το βιβλίο του Άρη Αλεξάνδρου με την τρομακτικής αντίφασης προσφώνηση “σύντροφε, ανακριτά”. “
Η Ζωή Κωνσταντοπούλου συνδέοντας τα δεδομένα του έργου με το σήμερα έθεσε στο κοινό τον προβληματισμό τι κάνει κανείς όταν συνειδητοποιήσει ότι το κιβώτιο είναι άδειο: “να αποφασίσει κανείς τι κάνει μετά. Τι κάνει αφού συνειδητοποιήσει ότι το κιβώτιο είναι άδειο. Ότι όλες αυτές οι θυσίες δεν ήταν στο σύνολό τους οικειοθελείς. Κάποιοι θυσίασαν κάποιους άλλους. Ότι όλες αυτές οι θυσίες δεν έγιναν για έναν υπέρτερο σκοπό αλλά για ένα άδειο κιβώτιο. Τι κάνει όταν συνειδητοποιεί αυτό που είναι αυτονόητο, ότι η υπέρτερη αξία δεν μπορεί ποτέ να περιέχεται σε ένα άψυχο αντικείμενο. Τι κάνει όταν συνειδητοποιεί την απάτη και την πλάνη και όταν έρχεται αντιμέτωπος με την ευθύνη, αν στην πορεία επέλεξε κι εκείνος να θυσιάσει άλλους για το άδειο κιβώτιο. Εδώ είναι νομίζω τα διλήμματα και της δικής μας εποχής και της δικής μας γενιάς. Μπορεί κανείς, και βλέπουμε αυτήν την επιλογή, βλέπουμε αυτές τις συμπεριφορές, μπορεί κανείς να συνεχίσει να κουβαλάει το κιβώτιο και να συνεχίσει να προσποιείται ότι είναι γεμάτο, να συνεχίσει να επινοεί δικαιολογίες γιατί το κουβαλάει και γιατί θυσιάζει εκείνα που είναι ιερά και όσια και απαραβίαστα, με πρώτη την ανθρώπινη ζωή. Ή μπορεί να έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με την αλήθεια, να διεκδικήσει την αλήθεια, να δει την απάντηση στα τόσα ερωτήματα που προκύπτουν από το άδειο κιβώτιο, που είναι το ίδιο, όμως, από μόνο του απάντηση και να υπηρετήσει αυτό που συγκροτεί κάτι στο οποίο αναφερόταν ο σύντροφος του Άρη Αλεξάνδρου, ο Φίλιππος Ηλιού, ο γιος του Ηλία Ηλιού: το δικαίωμα των λαών και των πολιτών στην αλήθεια ως αυτοτελές ανθρώπινο δικαίωμα”.
Το εμβληματικό έργο της νεοελληνικής λογοτεχνίας σε μορφή θεατρικού μονολόγου απέδωσε εξαιρετικά ο Φώτης Μακρής ενώ τη συζήτηση συντόνισε ο Ανδρέας Γιολάσης, μέλος του Δ.Σ. του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της εισήγησης της Ζωής Κωνσταντοπούλου:
Να ευχαριστήσω και να σας καλησπερίσω όλες και όλους,
και πιο πολύ απ’ όλους τον Φώτη Μακρή που σε μία πάρα πολύ δύσκολη εποχή, μία εποχή ιστορικής και υπαρξιακής δοκιμασίας αποφάσισε και έκανε, και κάνει, αυτό που συγκροτεί το ρόλο και την αποστολή των πνευματικών ανθρώπων, των ανθρώπων του Πολιτισμού σε τέτοιες περιόδους.
Μιλάει, μιλάει με την επιλογή αυτού του έργου, με τη μοναδική μεταφορά του στη σκηνή. Μιλάει με το σπαραγμό που βγαίνει μέσα από την αναψηλάφηση της ιστορίας και την αναφορά της στο σήμερα. Μιλάει και λέει εκείνα που για τους περισσότερους και τις περισσότερες δημιουργούν αντανακλαστικά και σκέψεις ευθέως συνδεδεμένες με το σήμερα.
Όταν διάβασα “Το Κιβώτιο” στην εφηβεία μου δεν σκέφθηκα ποτέ, ούτε φαντάστηκα ότι θα ζούσαμε περιόδους που τόσο ευθέως θα μας παρέπεμπαν σε αυτήν την εποχή, σε αυτήν την εξιστόρηση. Που τόσο ευθέως θα μας δημιουργούσαν συνειρμούς για το αδειανό κιβώτιο. Για το κιβώτιο που κουβαλά ο ήρωας του έργου του Άρη Αλεξάνδρου έχοντας την πεποίθηση ότι εκτελεί ένα υψηλό καθήκον, μια υψηλή αποστολή για την οποία δε χωρούν ερωτήσεις, δε χωρούν δισταγμοί, δε χωρούν αμφιβολίες. Και επιλέγει να υπηρετήσει αυτήν την αποστολή χάνοντας στο δρόμο την αναφορά του στην υπέρτατη αξία που είναι ο άνθρωπος. Κυανίζουν, εκτελούν έναν προς έναν τους συντρόφους του. Για να φθάσει ο ήρωας στο τέλος να απευθύνεται στον ανακριτή του – δεν ήταν κομμάτι του έργου – αλλά έτσι ξεκινά το βιβλίο του Άρη Αλεξάνδρου με την τρομακτικής αντίφασης προσφώνηση “σύντροφε, ανακριτά”.
Νομίζω, ότι έχει πολύ μεγάλη σημασία- και αυτό θα πω γιατί το αισθάνομαι πραγματικά ως επιταγή σε αυτήν την εποχή- να αποφασίσει κανείς τι κάνει μετά. Τι κάνει αφού συνειδητοποιήσει ότι το κιβώτιο είναι άδειο. Ότι όλες αυτές οι θυσίες δεν ήταν στο σύνολό τους οικειοθελείς. Κάποιοι θυσίασαν κάποιους άλλους. Ότι όλες αυτές οι θυσίες δεν έγιναν για έναν υπέρτερο σκοπό αλλά για ένα άδειο κιβώτιο. Τι κάνει όταν συνειδητοποιεί αυτό που είναι αυτονόητο, ότι η υπέρτερη αξία δεν μπορεί ποτέ να περιέχεται σε ένα άψυχο αντικείμενο. Τι κάνει όταν συνειδητοποιεί την απάτη και την πλάνη και όταν έρχεται αντιμέτωπος με την ευθύνη, αν στην πορεία επέλεξε κι εκείνος να θυσιάσει άλλους για το άδειο κιβώτιο. Εδώ είναι νομίζω τα διλήμματα και της δικής μας εποχής και της δικής μας γενιάς. Μπορεί κανείς, και βλέπουμε αυτήν την επιλογή, βλέπουμε αυτές τις συμπεριφορές, μπορεί κανείς να συνεχίσει να κουβαλάει το κιβώτιο και να συνεχίσει να προσποιείται ότι είναι γεμάτο, να συνεχίσει να επινοεί δικαιολογίες γιατί το κουβαλάει και γιατί θυσιάζει εκείνα που είναι ιερά και όσια και απαραβίαστα, με πρώτη την ανθρώπινη ζωή. Ή μπορεί να έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με την αλήθεια, να διεκδικήσει την αλήθεια, να δει την απάντηση στα τόσα ερωτήματα που προκύπτουν από το άδειο κιβώτιο, που είναι το ίδιο, όμως, από μόνο του απάντηση και να υπηρετήσει αυτό που συγκροτεί κάτι στο οποίο αναφερόταν ο σύντροφος του Άρη Αλεξάνδρου, ο Φίλιππος Ηλιού, ο γιος του Ηλία Ηλιού: το δικαίωμα των λαών και των πολιτών στην αλήθεια ως αυτοτελές ανθρώπινο δικαίωμα.
Νομίζω ότι είναι η ώρα της αλήθειας και θέλω να προσπαθήσω μέσα από αυτήν την τόσο συγκλονιστική εμπειρία που είναι και μόνο η αναβίωση του έργου του Άρη Αλεξάνδρου και η συνειδητοποίηση μιας τραγωδίας από αυτές στις οποίες συχνά αναφερόμαστε, θέλω να κλείσω αυτήν την πολύ σύντομη εισήγηση για να περάσουμε και στη συζήτηση που νομίζω ότι θα είναι και πιο ενδιαφέρουσα με έναν τόνο αισιοδοξίας. Αυτή η τραγωδία, η τραγωδία του εμφυλίου όπως αποτυπώνεται στην αφήγηση του Άρη Αλεξάνδρου, που δεν καταγράφηκε αμέσως μετά το τέλος του εμφυλίου, αλλά σε μια περίοδο έξι ετών, από το ’66 μέχρι το ’72, ενώ είχαν επισυμβεί από την δικτοτορία της 21ης Απριλίου, από την καταστολή της Άνοιξης της Πράγας στην Τσεχοσλοβακία, τον Μάη του ’68, τις πρώτες αποκαλύψεις για τα έργα και τις ημέρες του Σταλινισμού και τη βαρβαρότητα των στρατοπέδων. Αφού έχουν επισυμβεί όλα αυτά, ολοκληρώνει το βιβλίο του ο Άρης Αλεξάνδρου και δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη και σε μας, όπως δίνει ο Φώτης Μακρής στον θεατή και σε όλους μας τη δυνατότητα να συνειδητοποιήσουμε πώς υποστασιοποιούνται οι τραγωδίες αλλά, ταυτόχρονα, μας δίνει τη δυνατότητα να μαθαίνουμε ότι μέσα από τις τραγωδίες και μέσα από τις οδυνηρές αντιφάσεις και τα τραύματα συντελούνται και οι ανατροπές και οι διαμορφωτικές διεργασίες ανασυγκρότησης. Και νομίζω ότι μετά από μια εμπειρία που συντέλεσε και αποτέλεσε αυτοτελώς μιαν άλλου είδους τραγωδία, που ήταν η ματαίωση μιας τόσο μεγαλειώδους στιγμής για το λαό μας και την κοινωνία μας, που ήταν η στιγμή της κορυφαίας σύγχρονης αντίστασης, η στιγμή του ΟΧΙ της 5ης Ιουλίου, δεν αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι το κιβώτιο ήταν άδειο, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να αναζητήσουμε στη γεμάτη μας ψυχή τις δυνάμεις για να προχωρήσουμε, όχι κουβαλώντας ένα άδειο κιβώτιο, αλλά δίνοντας ουσιαστικό περιεχόμενο ανθρωπισμού, δημοκρατίας, ελευθερίας, δικαιωμάτων και αξιοπρέπειας στις ζωές μας.
Σας ευχαριστώ.
Loading ...