Τίτλος: ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ που παίζουν οι άνθρωποι
Συγγραφέας: Eric Berne M.D.
Εκδ. Δίοδος 1999
«Το χρήμα δεν φέρνει την ευτυχία γιατί δεν ήταν ποτέ παιδική επιθυμία», έλεγε ο Φρόυντ. Και είχε δίκιο.
Ποια είναι η μεγαλύτερη παιδική επιθυμία; Μα φυσικά το παιχνίδι.
Ο ψυχίατρος Eric Berne είναι ο πατέρας της συνδιαλεκτικής ανάλυσης των παιχνιδιών. Έγινε διάσημος γιατί ανέπτυξε μια από τις πιο πρωτότυπες προσεγγίσεις στη σύγχρονη ψυχοθεραπεία. Το βιβλίο «Παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι», είναι ένα κλασικό έργο στο είδος του προσιτό στο ευρύτερο κοινό, εξάλλου έχει πουλήσει 10 εκ. αντίτυπα σ’ όλο τον κόσμο. Το βιβλίο παρουσιάζει μια σοφή, πρωτότυπη και πνευματώδη ανάλυση των «Παιχνιδιών» που παίζουμε προκειμένου να ζήσουμε με τους άλλους και με τον εαυτό μας.
Η συνδιαλεκτική ανάλυση παιχνιδιών δίνει έμφαση στις ανθρώπινες συναναστροφές και την εμπειρία του παιχνιδιού (δηλ. τη συμμετοχή), ενώ η αδελφή επιστήμη, η μαθηματική ανάλυση παιχνιδιών δίνει έμφαση στις ανθρώπινες αντιπαραθέσεις και το αποτέλεσμα του παιχνιδιού (νίκη-ήττα).
Η εξέλιξη των εθνών με βάση τον ανταγωνισμό οδήγησε σε 2 παγκόσμιους πολέμους τον 20ο αιώνα και έναν τρίτο παγκόσμιο οικονομικό πόλεμο στις αρχές του 21ου αιώνα. Έχει δίκιο ο πνευματικός δάσκαλος Eckhart Tolle που μας προειδοποιεί ότι εάν δεν κάνουμε τώρα την υπέρβαση από την κοινωνία του ανταγωνισμού να περάσουμε στην κοινωνία της συνεργασίας το αύριο του πλανήτη προμηνύεται σκοτεινό και αβέβαιο.
Η συνδιαλεκτική ανάλυση παιχνιδιών σύμφωνα με τον συγγραφέα Eric Berne, πρέπει να διδάσκεται από τους γονείς στα παιδιά. Όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα.
Π.χ. γράφει ο συγγραφέας, ο Τόνυ 7 ετών, έπαθε στομαχόπονο την ώρα που η οικογένεια έτρωγε το βραδινό της, και ζήτησε να του επιτρέψουν να σηκωθεί από το τραπέζι. Οι γονείς του τού πρότειναν να ξαπλώσει για λίγο. Ο μικρός αδελφός του, Μάικ, 3 ετών είπε τότε: «Με πονάει κι εμένα το στομάχι μου», προφανώς επιδιώκοντας να τραβήξει την προσοχή των γονιών του. Ο πατέρας του τον κοίταξε λίγα δευτερόλεπτα και μετά απάντησε: «Έλα τώρα – δεν πιστεύω να θέλεις να παίξεις αυτό το παιχνίδι, έτσι δεν είναι;» Οπότε ο Μάικ ξέσπασε σε γέλιο και είπε «Όχι!»
Αν οι γονείς ήταν υποχόνδριοι θα έστελναν και τον Μάικ να ξαπλώσει. Αν εκείνοι και ο Μάικ επαναλάμβαναν την παράσταση αυτή αρκετές φορές, τότε το πιθανότερο είναι ότι το παιχνίδι αυτό θα γινόταν μέρος του χαρακτήρα του Μάικ, πράγμα που συμβαίνει πολύ συχνά όταν συνεργάζονται οι γονείς. Όποτε ζήλευε κάποιον ανταγωνιστή του που κέρδισε κάποιο προνόμιο, θα παρίστανε τον άρρωστο για να κερδίσει και ο ίδιος κάποιο αντίστοιχο προνόμιο. Η τελική συνδιαλλαγή θα είχε ως εξής:
(κοινωνικό επίπεδο)
«Δεν αισθάνομαι καλά» και
(ψυχολογικό επίπεδο)
«Πρέπει να μου δώσετε και μένα ένα προνόμιο».
Ο Μάικ ωστόσο σώθηκε από έναν τέτοιο υποχονδριακό χαρακτήρα. Μπορεί βέβαια να καταλήξει να παίζει ένα χειρότερο παιχνίδι αλλά δεν είναι βέβαια αυτό το θέμα. Το θέμα είναι ότι ένα νεογέννητο παιχνίδι κατέρρευσε εκείνη τη στιγμή με την ερώτηση του πατέρα και την ειλικρινή παραδοχή του παιδιού ότι ετοιμαζόταν να παίξει ένα παιχνίδι.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι αυτό που θεωρούμε σήμερα ασυνείδητο, σε κάποια προγενέστερη φάση της ζωής μας ήταν συνειδητό. Ίσως να επαναλήφθηκε πολλές φορές, σε διάφορες μορφές μέχρι που έγινε ένα ασυνείδητο, γενικότερο μοτίβο αντίδρασης.
Πίσω από τη σοβαροφάνεια της ενήλικης ζωής υπάρχουν παιχνίδια και ρόλοι που παίζουν οι άνθρωποι σε όλη τους τη ζωή.
Ο συγγραφέας αναλύει και ταξινομεί αυτούς τους βασικούς ρόλους (κοινωνικούς, επαγγελματικούς, οικογενειακούς) και καταλήγει στο πεσιμιστικό συμπέρασμα ότι για όσο υποδυόμαστε τον εαυτό μας αντί να είμαστε ο εαυτός μας η ανθρωπότητα συνολικά δεν θα έχει θετική εξέλιξη. Θετική εξέλιξη θα έχουν μόνο κάποια μεμονωμένα μέλη της.
Άρα, ενώ στα παιδιά πίσω από το παιχνίδι συνήθως κρύβεται η χαρά, στους ενήλικες πίσω από το παιχνίδι συνήθως κρύβεται η υποκρισία. Ίσως γι’ αυτό η ύψιστη αθλητική διοργάνωση της αρχαιότητας, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, σήμερα λέγονται Ολυμπιακά Παιχνίδια (Olympic Games).
Φωτογραφία: bowdoindailysun.com
