Συγγραφέας: Ματάις Φαν Μποξέλ
Εκδ. Αλεξάνδρεια 2007
Ο Ολλανδός συγγραφέας Ματάις Φαν Μποξέλ (γεν. 1957), ξεκίνησε από το 1980 να μελετά την ιστορία της ανθρώπινης βλακείας και κατέληξε σ’ αυτό το βιβλίο.
Το βασικό ερώτημα που προσπαθεί να απαντήσει το βιβλίο είναι: «αποτελεί η βλακεία κινητήριο μοχλό του πολιτισμού μας;» και τα συμπεράσματα είναι άκρως εντυπωσιακά.
Μέσα από πλήθος παραδειγμάτων φαίνεται ότι η βλακεία εκδηλώνεται σε κάθε επίπεδο, σε κάθε άνθρωπο, σε κάθε εποχή. «Δύο πράγματα δεν έχουν όρια» έλεγε ο Αϊνστάιν: «το Σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία, αν και για το Σύμπαν δεν είμαι και σίγουρος…».
Τελικά τι είναι βλακεία; Σημάδι πνευματικής καθυστέρησης ή κινητήρια δύναμη της κοινωνίας; Είναι ένα κακό που πρέπει να εξαλειφθεί ή όρος της ύπαρξής μας;
Αυτό το σοφό και πνευματώδες βιβλίο δείχνει πρώτα απ’ όλα ότι η βλακεία είναι πανταχού παρούσα: σ’ όλους τους ανθρώπους, σ’ όλους τους τομείς, όλους τους τόπους και τις εποχές του κόσμου. Σε κεφάλαια και υποκεφάλαια με τίτλους όπως «Ο Σύλλογος των Γκαφατζήδων», «Από το μεγαλείο στο γελοίο», «Η βούληση να είσαι βλάκας», αλλά και «η βλακεία των Εγκυκλοπαιδειών», η βλακεία παρουσιάζεται μέσα από πληροφορίες και αφορισμούς, ανέκδοτα, γελοιογραφίες και παραμύθια, μπαρόκ οροφές και αψίδες του θριάμβου, εικόνες και σχέδια επιστημονικής φαντασίας και αρχιτεκτονικής κήπων. Αλλά και μέσα από χαρακτηριστικούς εκπροσώπους της όπως ο Κύκλωπας και ο βασιλιάς Μίδας, αρχέτυπα όπως η χαζή ξανθιά, ζώα όπως η χήνα, ο γάιδαρος και το ανεγκέφαλο κοτόπουλο…
Όμως ο Ματάις Φαν Μποξέλ δεν επιδιώκει μόνο να συνθέσει μία «σκιώδη κυβέρνηση» της βλακείας απέναντι στην αλαζονική εξουσία του λόγου και του πνεύματος. Προσπαθεί να εμβαθύνει στη λογική αυτού του ανάποδου κόσμου. Δείχνει ότι η βλακεία είναι προϋπόθεση της ευφυΐας, όπως η αποτυχία είναι η βάση της επιτυχίας. Διότι βλακεία δεν είναι η έλλειψη ευφυΐας, αλλά μια ξεχωριστή ιδιότητα, ένα ταλέντο στην ανέμελη αυτοκαταστροφή, η ικανότητα να δρα κανείς εναντίον των βασικών συμφερόντων και επιθυμιών του. Η εμβληματική μορφή του Αλέξη Ζορμπά στο έργο του Καζαντζάκη δείχνει αυτό το δίπολο ευφυΐας – βλακείας σαν μια τραμπάλα που το ζητούμενο είναι να βρεις την ισορροπία της. Γιατί κάθε άνθρωπος, για να μην πέσει θύμα της ίδιας του της βλακείας, αναπτύσσει την ευφυΐα του. Έτσι οι γκάφες και τα λάθη υποκινούν την πρόοδο, η βλακεία που βάζει σε κίνδυνο τον πολιτισμό είναι ταυτόχρονα και το μυστικό θεμέλιό του.
Ο Τόμας Έντισον πριν καταφέρει να ανάψει τον πρώτο ηλεκτρικό λαμπτήρα έκανε 12.000 προσπάθειες.
Ο Βασίλης Λεβέντης πριν καταφέρει να μπει στη Βουλή έδωσε προεκλογικό αγώνα 25 χρόνια.
Ο Richard Bach όταν έγραψε τον «Γλάρο» έψαξε για εκδότη και πήγε σε 19 εκδότες. Όλοι τους αρνήθηκαν να το εκδώσουν. Τελικά το εξέδωσε ο 20ος το 1970. Το βιβλίο έμεινε για 38 εβδομάδες Νο-1 στη λίστα των best seller και ως το 1972 πούλησε 1 εκατομμύριο αντίτυπα.
Η «Εγκυκλοπαίδεια της Βλακείας» παρατηρεί έκπληκτη τις επιτυχημένες αποτυχίες που συγκροτούν όλες μαζί τον πολιτισμό μας. Π.χ. η ασφάλεια όλων των αεροπορικών πτήσεων αυξάνεται μετά από ένα αεροπορικό δυστύχημα που προκαλείται από «ανθρώπινη βλακεία».
