Search
Wednesday 21 December 2016
  • :
  • :

Για να βγούμε από την κρίση χρειαζόμαστε περισσότερη ρευστότητα όχι περισσότερη λιτότητα…

NEW YORK
Με αφορμή τις εμμονικές πρακτικές του Σόιμπλε και του ΔΝΤ για περαιτέρω μείωση μισθών και συντάξεων, μείωση του αφορολόγητου στα 5.000 € και πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ στο διηνεκές θυμήθηκα την έναρξη της κρίσης το 2008 που βρέθηκα στη Νέα Υόρκη [εκεί που πρωτο-έσκασε η μεγάλη φούσκα του καπιταλισμού].

Το παρακάτω κείμενο είναι καθαρά βιωματικό, μια ταξιδιωτική εμπειρία που περιγράφει αυτό που είδα κι έζησα στην αρχή της αμερικανικής κρίσης:

Αν δεις την Ευρώπη με τα μάτια ενός Αμερικανού θα σου φανεί μια στριμωγμένη ήπειρος: 60 χώρες μπερδεμένες που από τη μια προσπαθούν να ενωθούν οικονομικά με το ευρώ κι από την άλλη να αυτονομηθούν πολιτικά σε όλο και μικρότερα κρατίδια. Small is beautiful, λένε οι Άγγλοι και επιμένουν να κατεβαίνουν με 4 εθνικές ομάδες στο ποδόσφαιρο. Στις Η.Π.Α. έχουν άλλη άποψη: think big, φτιάχνουν ουρανοξύστες, κυκλοφορούν με αυτοκίνητα 8.000 κυβικών, βάζουν τεράστιες μερίδες στα εστιατόρια και μετά κάνουν τζόκιν για να κάψουν τις έξτρα θερμίδες. Στις Η.Π.Α. το μικρό μέγεθος είναι μεσαίο, το μεσαίο είναι μεγάλο, το μεγάλο είναι τεράστιο. Ακόμη και στην καφετέρια θέλει προσοχή γιατί μπορεί να πιεις μισό λίτρο καφέ χωρίς να το καταλάβεις και να σπάσεις τα νεύρα σου από την αρχή της μέρας. (Δεν φτάνει που είναι μεγάλες οι κούπες, μόλις κατέβει το ποτήρι σου στη μέση σε ανύποπτο χρόνο εμφανίζεται ο σερβιτόρος και στο γεμίζει).

Η κατανάλωση, η αγορά και η πώληση είναι στο αίμα αυτών των ανθρώπων. Έπιασε ξαφνική καλοκαιρινή μπόρα στο Little Italy της Νέας Υόρκης και σε μισό λεπτό εμφανίστηκαν μικροπωλητές στο δρόμο που πουλούσαν ομπρέλες.

Μετά τη φούσκα όμως των στεγαστικών δανείων, τα απότομα σκαμπανεβάσματα του πετρελαίου και τους κλυδωνισμούς του δολαρίου, το think big άρχισε να παρουσιάζει ρωγμές.

Πήγαμε με τη σύζυγο στο μανάβη για φρούτα στην 9η λεωφόρο του Μανχάταν και ψώνισε σταφύλια, βερίκοκα, ροδάκινα, ράσμπερι, μπλούμπερι, μήλα, αβοκάντο, κορόμηλα και μάνγκο. Πήγε να σηκώσει τη τσάντα και η πωλήτρια της είπε: «όχι εσύ κορίτσι μου δεν μπορείς, ας τη σηκώσει καλύτερα ο άντρας σου». Φεύγοντας πρόσεξα τον Αμερικανό που περίμενε πίσω μας στο ταμείο: είχε ψωνίσει δύο λεμόνια!

We have to re-invent our culture, είπαν για πρώτη φορά στην Αμερική το 2008.

Τότε που στην Ελλάδα το τελευταίο ανέκδοτο με δύο λέξεις ήταν η επανίδρυση του κράτους από τον Κώστα Καραμανλή, στις Η.Π.Α. ο αντίστοιχος στόχος ήταν η επανίδρυση της κουλτούρας τους. Ακόμη και οι αφελείς, υπερ-καταναλωτές Αμερικανοί κατάλαβαν ότι δεν μπορούν να καταναλώνουν επ’ άπειρο σε υπερθετικό βαθμό, όταν προ πολλού έχουν σταματήσει να παράγουν προϊόντα. Σήμερα παράγουν κυρίως όπλα, ταινίες και προπαγάνδα. Όλα τα άλλα είναι κινέζικα. Νοικοκυρά σε απόγνωση βγήκε στην τηλεόραση και παραπονέθηκε ότι διπλασιάστηκε η τιμή στις πάνες μέσα σε ένα χρόνο γιατί είναι κινέζικες και αυξήθηκε το κόστος μεταφοράς τους από την Κίνα λόγω της αύξησης των τιμών στα καύσιμα. Από το 2005 έως το 2006 ο αμερικανικός λαός δανείστηκε ένα τρισεκατομμύριο δολάρια. Μέχρι σήμερα το έχουνε ξοδέψει αλλά δεν το έχουνε ξοφλήσει! Οι χαμηλοσυνταξιούχοι Αμερικανοί κρατιούνται στη ζωή χάρη στις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες και τα συνταξιοδοτικά τους προγράμματα – που μια ζωή πλήρωναν. Ο Μαρξ ήταν προφήτης. Ο καπιταλισμός έχει τόσες στρεβλώσεις που στο τέλος θα καταρρεύσει από μόνος του. Μόνο με περιφερειακές συρράξεις και πολέμους μπορείς να συντηρήσεις ένα τόσο σαθρό σύστημα. Έτσι εξασφαλίζεις τεχνητή ανάπτυξη σ’ αυτά που κατέστρεψες. Με τον υπερδανεισμό και την υπερ-κατανάλωση εξασφαλίζεις τόνωση του εμπορίου και αποδυνάμωση της οικονομικής ανεξαρτησίας των πολιτών. Κι όμως! Αυτό το μοντέλο ανάπτυξης είχε φτάσει στα όριά του.

Στο ραδιόφωνο έπαιζε η διαφήμιση: «εμείς οι Αμερικανοί κάνουμε οικονομία στα πάντα – στο νερό, στα τρόφιμα, στα καύσιμα, στους φυσικούς πόρους, στα χρήματα…»

Στις ειδήσεις έπαιζε καθημερινά η τιμή της βενζίνης. Με 4,6 $ το γαλόνι, δηλ. 0,78 € το λίτρο οι Αμερικανοί οδηγοί αυτοκινήτων των 5.000 και 6.000 κυβικών άρχισαν να αισθάνονται λίγο άβολα. Καταναλώνουν 4 φορές περισσότερα καύσιμα από όσα παράγουν και, μετά το κραχ και την ύφεση της οικονομίας τους, άρχισαν να νιώθουν ότι κάθονται σε ωρολογιακή βόμβα. Οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή, η επέμβαση στη Λιβύη και η στήριξη σε Ισραήλ και Τουρκία μάλλον γίνονται για να έχουν να βάλουν βενζίνη στα τεράστια αυτοκίνητά τους.

Ίσως γι’ αυτό 4,5 εκατομμύρια Αμερικανοί εργάζονται πλέον από το σπίτι τους, μειώνοντας τα έξοδα μετακίνησης, την κατανάλωση καυσίμων και την κίνηση. Πολλές διαφημίσεις στην τηλεόραση ήδη προωθούν αυτή την ιδέα. Ο συγγραφέας Mark Penn υποστηρίζει ότι εφόσον η τεχνολογία υπάρχει – ασύρματα δίκτυα, Ίντερνετ, κινητά, τηλε-διάσκεψη κλπ. – πολλές δουλειές μπορούν να γίνονται από το σπίτι όπως π.χ. τα τηλεφωνικά κέντρα. Λιγότερες μετακινήσεις = λιγότερα έξοδα = περισσότερος χρόνος = περισσότερη δουλειά. Η εργάσιμη εβδομάδα στο γραφείο στις Η.Π.Α. είναι 42,2 ώρες ενώ στο σπίτι 44,6 ώρες.

Στην εκπομπή του Larry King εμφανίστηκαν δανειολήπτες στεγαστικών που βρίσκονται στα πρόθυρα της κατάσχεσης και με δακρύβρεχτο τρόπο διηγήθηκαν την ιστορία τους ώστε οι έχοντες και κατέχοντες – μέσω γραμμής επικοινωνίας να βοηθήσουν μήπως και σωθεί το σπίτι τους. Ένα άλλο προϊόν που διαφημιζόταν κατά κόρον το 2008 στην αμερικανική τηλεόραση ήταν το αντίστροφο στεγαστικό (reverse mortgage).

Εάν είσαι άνω των 62, έχεις κουραστεί να δουλεύεις, δεν βλέπεις φως για σύνταξη από τη μια κι έχεις συσσωρεύσει χρέη από την άλλη, οι Τράπεζες έχουν τη λύση: Σου αποπληρώνουν το υπόλοιπο του στεγαστικού σου δανείου (εάν έχεις) ή σου δίνουν ένα εφάπαξ ποσό να ζήσεις σαν άνθρωπος στα γεράματά σου. Εσύ συνεχίζεις να μένεις σπίτι σου, κι όταν με το καλό πεθάνεις το σπίτι περνάει στην κυριότητα της Τράπεζας η οποία στη συνέχεια το πουλάει. Τόσο απλό, τόσο έξυπνο.

Μερικοί βέβαια αναλυτές επισημαίνουν ότι μέσα σε μία γενιά η περιουσία της μεσαίας τάξης θα περάσει στα χέρια των Τραπεζών κι αυτό δεν είναι καλό για την κοινωνία. Στο παράδειγμα πάντως της τηλεόρασης μία γιαγιά 80 χρονών ζει με τα δύο σκυλιά της και λέει απλά: επειδή δεν έχω πια τη δύναμη να εργάζομαι ακόμη σ’ αυτή την ηλικία, θέλω να σταματήσω και θα το κάνω με το αντίστροφο στεγαστικό.

Οι διαφημίσεις για αυτοκίνητα ήταν ελάχιστες, οι διαφημίσεις για καταναλωτικά δάνεια και κάρτες ήταν ανύπαρκτες. Μάλλον το ποτήρι της κατανάλωσης ξεχείλισε και στο σπίτι του κρεμασμένου δεν μιλάνε για σχοινί.

Παράλληλα με τις διαφημίσεις των αντίστροφων στεγαστικών, διαφημίζονται χάπια τύπου Viagra, για να ανυψώσουν το ηθικό των υπερήλικων εργαζόμενων που πρέπει να είναι και να αισθάνονται μάχιμοι μέχρι το τέλος της ζωής τους.

Οι πρώτοι διδάξαντες την κατανάλωση πρώτοι άρχισαν να μιλούν για οικονομία. Μετά τον πολεμοχαρή κι ανόητο George Μπους Junior [ο Αμερικανός Γιωργάκης], είδαν με συμπάθεια τον Ομπάμα. Μετά την επινόηση και την παγκόσμια εξάπλωση του φαστ φουντ και των Mc Donald’s κατάλαβαν τη σημασία της υγιεινής διατροφής. Τα Mc Donald’s τείνουν να εκλείψουν πλέον από τη Νέα Υόρκη, αντίθετα ανθίζουν τα Starbucks όπου αναγράφεται ο αριθμός θερμίδων δίπλα σε κάθε σνακ ή καφέ. Επίσης τα εστιατόρια έχουν γεύματα χαμηλών θερμίδων και στα πρωινά σερβίρουν και ομελέτες μόνο με το ασπράδι του αυγού.

Αλλά το πιο εντυπωσιακό είναι ότι στη χώρα του ταμπάκο, του Camel και του Marlboro, με τον καουμπόι καπνιστή να περνάει τις ρεματιές με ένα τσιγάρο στο στόμα, έχει εξαφανιστεί το κάπνισμα. Εξάλλου, ο συγκεκριμένος καουμπόι έχει πεθάνει από καρκίνο του πνεύμονα. Όποιος θέλει να κόψει το τσιγάρο ας έρθει στη Νέα Υόρκη. Απαγορεύεται παντού. Οι Αμερικανοί έμαθαν το κάπνισμα από τους Ινδιάνους και το διέδωσαν σε όλο τον κόσμο. Οι Αμερικανοί, που άρχισαν πρώτοι το κάπνισμα αποφάσισαν να είναι και οι πρώτοι που θα το κόψουν. Το τσιγάρο σκοτώνει. Ο πόλεμος δεν σκοτώνει; Ρωτήστε τα παιδιά στο Χαλέπι.

Στο κραχ του 1929 στην Αμερική υπήρχε ποτοαπαγόρευση. Στο κραχ του 2008 υπήρξε τσιγαρο-απαγόρευση. Κάθε φορά που οι Αμερικανοί προσπάθησαν να κόψουν μια βλαβερή συνήθεια κατέρρευσε η οικονομία τους. Είναι τυχαίο; Αυτό που σίγουρα ξέρω είναι ότι την πιο άσχημη εποχή οι Αμερικανοί μπόρεσαν να κόψουν και το κάπνισμα.

Μη νομίσετε, όμως, ότι το κίνητρό τους ήταν η υγεία του πληθυσμού αλλά το δυσβάσταχτο κόστος που έπρεπε να πληρώνουν οι ασφαλιστικές εταιρίες σε όσους πάθαιναν καρκίνο του πνεύμονα λόγω καπνίσματος.

Όλα αυτά συνέβαιναν πριν 8 χρόνια στη Νέα Υόρκη στην αρχή της κρίσης. Τότε ήταν που ανέλαβε Πρόεδρος της Αμερικής ο Μπάρακ Ομπάμα και σήμερα στο τέλος της δεύτερης θητείας του οι ΗΠΑ έχουν ξεπεράσει την κρίση. Ποιο ήταν το μυστικό της επιτυχίας τους; Ο Αμερικανός Πρόεδρος το είπε ξεκάθαρα στην πρόσφατη επίσκεψή του στη χώρα μας: «Για να ξεπεράσεις μια οικονομική κρίση χρειάζεσαι περισσότερη ρευστότητα, όχι περισσότερη λιτότητα. Εμείς ευτυχώς είχαμε το δολάριο, το τυπογραφείο, χαρτί και μελάνι…».

Φωτογραφία: world-finance-conference.com

Στάθης Παπαγιαννίδης

Στάθης Παπαγιαννίδης

Ο Στάθης Παπαγιαννίδης γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη, μεγάλωσε στην Αθήνα, σπούδασε στην Πάτρα, μετεκπαιδεύτηκε στο Λονδίνο και τώρα ζει στο Λαύριο.

Δεν πίστεψε στο τρένο της Πληροφορικής (βλ. Βοηθήστε τους Κομπιουτεράδες, εκδ. Θέμα 1992), ούτε στο θαύμα του εκσυγχρονισμού και του ευρώ (βλ. το Αλφαβητάρι του Εκσυγχρονισμένου, εκδ. Δίαυλος 2001).

Αντίθετα, πιστεύει στη βέλτιστη αξιοποίηση του χρόνου (βλ. Πως θα γίνεις πλούσιος σε χρόνο, εκδ. Πατάκη 2007) και στη χαρά της δημιουργικότητας που ξεπερνά την απόλαυση της κατανάλωσης (Καταναλωτική Νοημοσύνη, το παρόν βιβλίο).

Με σπουδές στην πληροφορική και τα οικονομικά (Πολυτεχνείο Πατρών, London School of Economics) και πολυετή τραπεζική εμπειρία (Εθνική Τράπεζα, Alpha Bank), ο συγγραφέας καταθέτει μια διαφορετική πρόταση στην οικονομική κρίση που μας βρήκε τόσο απροετοίμαστους.

Μια πρόταση που λέει ότι το φως δε βρίσκεται στην άκρη του τούνελ αλλά μέσα στο κεφάλι μας αρκεί ν’ αφήσουμε τη σκέψη μας ελεύθερη και την ψυχή μας ανοιχτή στους γύρω μας.




Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *