Yanis Varoufakis
«Δεν με νοιάζει το τι θα κοστίσει. Πήραμε πίσω τη χώρα μας!» Αυτό είναι τo προεξέχων σύνθημα που ακούγεται σε όλη την Αγγλία μετά το δημοψήφισμα για Brexit τον περασμένο Ιούνιο. Και αυτό είναι ένα αίτημα που αντηχεί σε όλη την ήπειρο. Μέχρι πρόσφατα, κάθε πρόταση να «σωθεί» η Ευρώπη γινόταν αντιληπτή με συμπάθεια, αν και με κάποιο σκεπτικισμό για τη σκοπιμότητά της. Σήμερα, ο σκεπτικισμός είναι για το αν η Ευρώπη αξίζει να σωθεί.
Η ευρωπαϊκή ιδέα οδηγείται σε υποχώρηση από μια συνδυασμένη δύναμη άρνησης, εξέγερσης, και πλάνης. Η άρνηση του κατεστημένου της ΕΕ ότι η οικονομική αρχιτεκτονική της Ένωσης ποτέ δεν είχε σχεδιαστεί για να στηρίξει την τραπεζική κρίση του 2008 έχει οδηγήσει σε αποπληθωριστικές δυνάμεις που έχουν απονομιμοποιήσει το ευρωπαϊκό σχέδιο. Η προβλέψιμη αντίδραση στον αποπληθωρισμό υπήρξε η εξέγερση των αντιευρωπαϊκών κομμάτων σε όλη την ήπειρο. Και το πιο ανησυχητικό απ ‘όλα, το καθεστώς ανταποκρίθηκε με την πλάνη ότι η «λιγότερη ομοσπονδοποίηση» μπορεί να ανακόψει την εθνικιστική παλίρροια.
Δεν μπορεί. Στον απόηχο της κρίσης του ευρώ, οι Ευρωπαίοι ανατριχιάζουν στη σκέψη να δώσουν στην ΕΕ περισσότερη εξουσία πάνω από τη ζωή και τις κοινότητές τους. Μια ευρωζωνική πολιτική ένωση, με ένα μικρό ομοσπονδιακό προϋπολογισμό και κάποια αμοιβεοποίηση των κερδών, των ζημιών και του χρέους, θα ήταν χρήσιμη το 1999, όταν το κοινό νόμισμα γεννήθηκε. Αλλά τώρα, κάτω από το βάρος των μαζικών τραπεζικών ζημιών και την κληρονομιά των χρεών που προκάλεσε η ελαττωματική αρχιτεκτονική, η «λιγότερη ομοσπονδοποίηση» του ευρώ (όπως προτείνεται από τον επίδοξο για τη Γαλλική Προεδρία Εμμανουήλ Μακρόν) είναι πολύ λίγη και έρχεται πολύ αργά. Θα γίνει η Ένωση της μόνιμης λιτότητας που ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε αναζητεί εδώ και χρόνια. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο δώρο για το σημερινό «Διεθνή Εθνικισμό».
Με απλά λόγια, οι προοδευτικοί πρέπει να κάνουν μια απλή ερώτηση: Γιατί η ευρωπαϊκή ιδέα πεθαίνει; Οι απαντήσεις είναι ξεκάθαρες: ακούσια ανεργία και ακούσια μετανάστευση εντός της ΕΕ.
Η ακούσια ανεργία είναι το τίμημα που πληρώνουμε εξαιτίας των ανεπαρκών επενδύσεων σε όλη την Ευρώπη, λόγω της λιτότητας και των ολιγοπωλιακών δυνάμεων που είχαν συμπυκνώσει τις θέσεις εργασίας στις πλεονασματικές οικονομίες της Ευρώπης κατά τη διάρκεια της προκύπτουσας αποπληθωριστικής περιόδου. Η ακούσια μετανάστευση είναι το τίμημα της οικονομικής αναγκαιότητας στην περιφέρεια της Ευρώπης. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων, Βουλγάρων, και οι Ισπανοί δεν μετακινούνται προς τη Βρετανία ή τη Γερμανία για το κλίμα τους. Κινούνται επειδή επιβάλλεται.
Η ζωή για τους Βρετανούς και τους Γερμανούς θα βελτιωθεί όχι με την οικοδόμηση ηλεκτροφόρων περιφράξεων στα σύνορα τους και την απόσυρση στην αγκαλιά του έθνους-κράτους, αλλά με τη δημιουργία αξιοπρεπών συνθηκών σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα. Και αυτό είναι ακριβώς ό, τι χρειάζεται για να αναβιώσει η ιδέα μιας δημοκρατικής, ανοικτής Ευρώπης. Κανένα ευρωπαϊκό έθνος δεν μπορεί να ευημερήσει με βιώσιμο τρόπο, αν άλλοι Ευρωπαίοι είναι στο έλεος της κατάθλιψης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ευρώπη χρειάζεται μια νέα συμφωνία πολύ πριν αρχίσει να σκέφτεται την ομοσπονδοποίηση.
Τον Φεβρουάριο, το κίνημα DiEM25 θα παρουσιάσει ένα τέτοιο ευρωπαϊκό New Deal, το οποίο θα ξεκινήσει τον επόμενο μήνα, με την επέτειο της Συνθήκης της Ρώμης. Αυτό το New Deal θα βασίζεται σε μια απλή κατευθυντήρια αρχή: Όλοι οι Ευρωπαίοι πρέπει να απολαμβάνουν στη χώρα καταγωγής τους το δικαίωμα για εργασία πληρωμής βιώσιμων μισθών, αξιοπρεπή στέγαση, υψηλής ποιότητας υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση, και ένα καθαρό περιβάλλον.
Σε αντίθεση με τον Franklin Delano Roosevelt του αρχικού New Deal τη δεκαετία του 1930, ένα ευρωπαϊκό New Deal πρέπει να πραγματοποιηθεί χωρίς τα εργαλεία της λειτουργικής ομοσπονδοποίησης, αλλά με τα υφιστάμενα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Διαφορετικά, η διάλυση της Ευρώπης θα επιταχυνθεί, αφήνοντας τίποτα πίσω στο πέρασμά του για τη συνένωση.
Το Ευρωπαϊκό New Deal πρέπει να περιλαμβάνει πέντε ακριβείς στόχους και τα μέσα για την επίτευξή τους στο πλαίσιο των υφιστάμενων συνθηκών της ΕΕ, χωρίς συγκεντρωτισμό της εξουσίας στις Βρυξέλλες ή την περαιτέρω απώλεια της εθνικής κυριαρχίας:
- Μεγάλης κλίμακας οικολογικές επενδύσεις που θα χρηματοδοτηθούν από τη συνεργασία μεταξύ των δημόσιων επενδυτικών τραπεζών της Ευρώπης (η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η KfW, και άλλες) και των κεντρικών τραπεζών (με το σκεπτικό να κατευθυνθεί η ποσοτική χαλάρωση σε ομόλογα επενδυτικών σχεδίων) για να διοχετευτεί έως και 5% του Ευρωπαϊκού συνολικού εισοδήματος σε επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια και βιώσιμες τεχνολογίες.
- Ένα σύστημα εγγυημένης απασχόλησης για την παροχή βιώσιμων θέσεων εργασίας στους δημόσιους και μη κερδοσκοπικούς τομείς για κάθε Ευρωπαίο στην πατρίδα του, διαθέσιμες σε πρώτη ζήτηση για όλους όσους το επιθυμούν. Με την προϋπόθεση ότι το σύστημα δεν θα αντικαθιστά τις θέσεις εργασίας των δημόσιων λειτουργών, θα μεταφέρει τη μονιμότητα, ή θα αντικαθιστά υφιστάμενα επιδόματα, θα δημιουργήσει μια εναλλακτική λύση για την επιλογή μεταξύ της μιζέριας και της μετανάστευσης.
- Ένα ταμείο κατά της φτώχειας που να παρέχει τις βασικές ανάγκες σε όλη την Ευρώπη, το οποίο θα χρησιμεύσει επίσης ως βάση για μια ενδεχόμενη Ένωση επιδομάτων.
- Ένα παγκόσμιο βασικό μέρισμα που θα κοινωνικοποιήσει ένα μεγαλύτερο μέρος του μεριδίου του αυξανόμενου κεφαλαίου.
- Άμεση προστασία ενάντια στις εξώσεις, με τη μορφή ενός κανόνα δικαιώματος προς ενοικίαση που επιτρέπει σε ιδιοκτήτες σπιτιών που αντιμετωπίζουν τον αποκλεισμό να παραμείνουν στα σπίτια τους με ένα δίκαιο μίσθωμα που θα καθορίζεται από τοπικά κοινοτικά συμβούλια. Πιο μακροπρόθεσμα, η Ευρώπη πρέπει να χρηματοδοτήσει και να εγγυηθεί αξιοπρεπείς συνθήκες στέγασης για κάθε Ευρωπαίο στην πατρίδα του, αποκαθιστώντας το μοντέλο της κοινωνικής κατοικίας που έχει διαλυθεί σε όλη την ήπειρο.
Τόσο το καθεστώς απασχόλησης όσο και το πρόγραμμα καταπολέμησης της φτώχειας θα πρέπει να βασίζονται σε μια σύγχρονη εκδοχή μιας παλιάς πρακτικής: δημόσια τράπεζα για δημόσιο σκοπό, που θα χρηματοδοτείται από μια πραγματιστική, αλλά ριζική νομισματική μεταρρύθμιση εντός της ευρωζώνης και της ΕΕ, καθώς και σε ευρωπαϊκές χώρες μη μέλη της ΕΕ. Συγκεκριμένα, όλα τα κέρδη των κεντρικών τραπεζών θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τους σκοπούς αυτούς.
Επιπλέον, ένας ηλεκτρονικός μηχανισμός δημόσιας εκκαθάρισης για τις καταθέσεις και τις πληρωμές (εκτός τραπεζικού συστήματος) θα συσταθεί σε κάθε χώρα. Φορολογικοί λογαριασμοί θα χρησιμεύσουν για να δέχονται καταθέσεις, να λαμβάνουν πληρωμές, και θα διευκολύνουν τις μεταφορές μέσω web banking, εφαρμογών πληρωμών, και δημοσίως εκδοθέντων χρεωστικών καρτών. Τα ταμειακά υπόλοιπα θα μπορούσαν στη συνέχεια να δανειστούν στο ταμείο που υποστηρίζει τα προγράμματα για την απασχόληση και την καταπολέμηση της φτώχειας, και θα πρέπει να ασφαλίζονται από ένα ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων και τα ελλείμματα που καλύπτονται από ομόλογα της κεντρικής τράπεζας, να εξυπηρετούνται σε χαμηλές τιμές από τις εθνικές κυβερνήσεις.
Μόνο ένα τέτοιο ευρωπαϊκό New Deal μπορεί να ανακόψει την αποσύνθεση της ΕΕ. Κάθε ευρωπαϊκή χώρα πρέπει να σταθεροποιηθεί και να ευημερήσει. Η Ευρώπη δεν μπορεί να επιβιώσει ούτε ως μια Ένωση γενικής ελευθέρωσης, ούτε ως μια Ένωση λιτότητας μέσα στην οποία ορισμένες χώρες, πίσω από το φύλλο συκής του φεντεραλισμού, είναι καταδικασμένες σε μόνιμη κατάθλιψη, και οι οφειλέτες στερούνται δημοκρατικών δικαιωμάτων. Για να «πάρουμε πίσω τη χώρα μας», θα πρέπει να ανακτήσουμε εκ νέου την κοινή αξιοπρέπεια και να αποκαταστήσουμε την κοινή λογική σε όλη την Ευρώπη.
Πηγή: Project Syndicate
Loading ...